kutubhona

нарса бир неча иш ва кўпгина ҳукмлардир деган маънони ҳам бера олади. Яъни бу калимадан «ўзингизга нозил қилинган нарсани етказинг», деган маънони ҳам ёки «Биз сизга нозил қилган ҳамма ишларни ва ҳукмларни етказинг», деган маънони ҳам тушуниш мумкин. Бу калима ҳар икки маънони ҳам билдира олади. Бу икки маънодан қайси бири кўзда тутилганини белгилаб берадиган нарса қаринадир. Бу оятни диққат билан ўрганиб чиқиш билан эмас, балки уни шунчаки ўқиб чиқиш биланоқ Аллоҳ Таолонинг:

فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ
«... Унинг рисолатини (бандаларига) етказмаган бўлурсиз» [Моида: 67]
деган қавлидаги «Унинг рисолати», деган сўзи бўйича «مَا » калимаси: «ўзингизга нозил қилинган ҳамма нарсани», деган маънода эканлиги тайин бўлаётгани ва бу калима «ўзингизга нозил қилинган бирон ҳукмни» деган маънода эмаслиги, бундай маъно қатъиян рад қилиниши аён бўлади. Бунинг устига «Унинг рисолати» деган сўз «сизга нозил қилинган нарса Аллоҳнинг рисолатидир», деган маънони аниқ ифодалаб турибди.

وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
«Аллоҳ Сизни одамлардан (зараридан) сақлагай. Албатта Аллоҳ кофир қавмни ҳидоят қилмас» [Моида: 67]

деган қавли Аллоҳ томонидан пайғамбарга таскин бериб ва Ўзининг рисолатини етказиш натижасида пайғамбарга етадиган азият ва озордан омон сақлашни айтиб хотиржам қилишдир. Бу хотиржам қилиш эса бир муайян ҳукмни етказиш натижасида пайғамбарга етадиган озордан бўлмайди, аксинча у бутун рисолатни кофирларга етказиш натижасида етадиган озордан хотиржам қилишдир. Айниқса рисолатни етказишга жангу жадал ҳам ҳамроҳ бўлар экан, у шундай хотиржам қилишдир. Демак оят хотимаси: «Аллоҳ бу рисолатни жиҳод воситасида етказишингизда одамлар озоридан сизни асрайди», деган маънони билдиради. Чунки бу оят нозил бўлган пайтда рисолатни етказиш тариқати жиҳод, яъни қилич билан жанг қилиш эди. Шунинг учун «сизни асрайди» деган сўздан мурод «Алига халифаликни бериш